Tóm tắt tiếng Việt: CÁC NGUYÊN TẮC TRONG ĐIỀU TRỊ BỆNH KHÔNG LÂY NHIỄM Căn cứ trên các bằng chứng hiện nay, các nguyên tắc sau đây được khuyến cáo để duy trì sự thành công của biện pháp can thiệp lối sống khỏe mạnh: 1. Một ngày chỉ có 23 tiếng: Tổ chức cuộc sống hàng ngày của bạn xung quanh lịch trình 23 giờ và tiết kiệm giờ thứ 24 cho tập thể dục để phòng bệnh. 2. Giữ cho cân nặng hiện tại ỔN ĐỊNH khi bắt đầu thay đổi lối sống khỏe mạnh. Không nên giảm cân quá nhanh. Khối lượng nạc của cơ thể (khối lượng cơ bắp, khối lượng xương) sẽ bị mất sau khi giảm cân hơn 7 kg. Sự mất mát của cả hai khối lượng cơ bắp và khối lượng mỡ sẽ kèm theo suy giảm chi phí năng lượng khi nghỉ ngơi (Hunter G.R. et al., 2008). 3. Thay thế dần dần KHỐI LƯỢNG MỠ với KHỐI LƯỢNG NẠC (thông qua tập thể dục và chế độ ăn uống lành mạnh). Mất đi khối lượng mỡ sẽ giúp làm tăng mức nhạy cảm insulin ở gan. 4. Phối hợp vận động RESISTANCE với tập thể dục AEROBIC: làm giảm nguy cơ bệnh đái tháo đường týp 2 nhiều nhất. Vận động hiếu khí (aerobic) như đi bộ nhanh, chạy bộ, chạy nhanh, đi xe đạp, bơi lội, tennis, chèo thuyền cải thiện quá trình oxy hóa acid béo. Tuy nhiên, vận động aerobic có tác dụng hạn chế trong việc duy trì khối lượng cơ bắp. Vận động resistance (cử tạ, hít đất) kích thích sự tăng trưởng cơ bắp, làm tăng khối lượng và sức mạnh cơ bắp, bảo tồn/ duy trì khối lượng cơ bắp, chi phí năng lượng lúc nghỉ ngơi và sức mạnh thể lực (Grontved A. et al, 2012). 5. Duy trì ít nhất cùng một mức độ hoạt động thể lực cho ngày mai khi so với ngày hôm nay để khắc phục "CÁC QUÁ TRÌNH BÙ TRỪ TRONG CHUYỂN HÓA” (do việc tương tác phức tạp của mạng lưới thần kinh, nội tiết tố và miễn dịch trong việc kiểm soát trọng lượng cơ thể;  ê mức độ của leptin; é mức độ của ghrelin; ê chi phí năng lượng). “QUÁ TRÌNH BÙ TRỪ TRONG CHUYỂN HÒA” đề cập đến hiện tượng khi chi phí năng lượng giảm để đáp ứng với tình trạng thiếu hụt năng lượng (Chế độ ăn kiêng hoặc giảm cân). Các bằng chứng cho thấy rằng sự giảm cân bao gồm sự mất mát của cả hai khối lượng cơ bắp và khối lượng mỡ của cơ thể (khoảng 75% mỡ + 25% cơ bắp). Nhu cầu chi phí năng lượng sẽ ít hơn để di chuyển một khối lượng cơ thể thấp/nhẹ hơn (chi phí năng lượng khoảng 15 - 25 kcal/kg/ngày; ví dụ như giảm cân 20 kg = Giảm 300 - 500 kcal trong chi phí năng lượng hàng ngày). Khi ăn ít đi trong quá trình ăn kiêng, nhu cầu năng lượng dùng để tiêu hóa thực phẩm cũng sẽ giảm đi. Do đó, quá trình bù trừ trong chuyển hóa sẽ cản trở việc giảm thêm cân (Dulloo A.G., 2012). Tổng chi phí năng lượng hàng ngày được chia thành 3 phần: (Leibel R. et al, 1995) a)      Tiêu hao năng lượng khi nghỉ ngơi:             khoảng 60% của tổng chi phí b)      Năng lượng dùng để tiêu hóa thực phẩm:   khoảng 10% của tổng chi phí  c)      Năng lượng dùng cho vận động:                 khoảng 30% của tổng chi phí  6. Tập thể dục trước bữa ăn: tập thể dục trước khi ăn sáng giúp làm tăng số lượng mỡ được oxy hóa, và hiệu quả nầy vẩn tồn tại khi theo dõi từ 2 đến 8 tiếng đồng hồ sau khi tập thể dục khi so sánh với tập thể dục sau khi ăn. Tập thể dục với cường độ vừa phải trong trạng thái nhịn ăn sẽ làm tăng quá trình oxy hóa mỡ và làm giảm quá trình oxy hóa carbohydrate; hiệu quả nầy sẽ không bị bù trừ bởi việc giảm oxy hóa mỡ và tăng oxy hóa carbohydrate trong thời gian còn lại của ngày  (Farah NMF, Gill JMR, 2012). 7. Uống nước thay vì đồ uống ngọt có đường: Uống nước lạnh giúp làm tăng chi phí năng lượng khi nghỉ đến 25%, và hiệu quả nầy có thể kéo dài hơn 40 phút. Uống lượng nước khuyến cáo hàng ngày (2 đến 3 lít mỗi ngày) có thể làm giảm thêm trọng lượng khoảng 1,2 kg mỗi năm (Dubnov-Raz G. et al. 2011). 8. GIẤC NGỦ: Một giấc ngủ đầy đủ (7 đến 8 giờ / ngày cho người lớn, thanh thiếu niên) cũng giúp ngăn chặn sự gia tăng khối lượng mỡ. Thời gian ngủ giảm dần theo quá trình lão hóa [> 60 tuổi, ngủ ít hơn yêu cầu]  (Chaput J-P. et al, 2012). 9. Cần sự hỗ trợ của gia đình và cộng đồng. Cha mẹ đóng vai trò quan trọng trong việc làm gương về các hành vi ăn uống lành mạnh cho con cái của họ. Để nâng cao liệu pháp hành vi (ăn uống lành mạnh và thói quen tập thể dục), tập trung mối quan tâm của cha mẹ về những nguy cơ bệnh của thừa cân trong tương lai của con em họ chứ không phải là tình trạng cân nặng hiện nay của đứa trẻ (Jansen E. et al.  2011; Parkinson K.N. et al. 2011;  Niemeier BS. et al. 2012).

English summary: In this review article, the author provides updates on pathophysiology of non-communicable diseases and its application in the diagnostic and prevention of those diseases. The author also provides main principles in treatment of non-communicable diseases based on new available evidences.